Analogical Theology or Gradational Theology

Document Type : Original Research

Author

Assistant Professor, Payame Noor University of Yazd, Yazd, Iran.

Abstract

There are attributes in the ordinary language that have been commonly attributed to God and His creatures. Ascribing these attributes to God and His creatures univocally or equivocally leads respectively to anthropomorphism and agnosticism. To solve this problem, some Islamic thinkers have appealed to the gradational meaning of these attributes. Mulla Sadra has presented a theory for this problem that based on his philosophical principles and can be called “gradational theology”. St. Tomas Aquinas has tried to cope with the problem by appealing to the doctrine of Analogy. This theory has been criticized both by Islamic and Christian thinkers. By the semantic analysis of the key words of Aquinas’s theory, it can be said that his theory is similar to the gradational theology with some slight differences. Besides, it can be said that concerning this problem, he was influenced by Avicenna. This article seeks to explain this claim in an analytic-descriptive way along with comparing the theories of Mulla Sadra and Thomas Aquinas.

Keywords

آلب ارسلان، آچیک گنچ (1378)، مطالعه‌ای در هستی‌شناسی تطبیقی، ترجمۀ محمد جوزی، تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران ـ دانشگاه مک‌گیل.
ابن‌رشد، ابو ولید (1980 م)، تلخیص کتاب المقولات، تحقیق محمود قاسم و تکمیل و تقدیم و تعلیق بترورث و هریدی، قاهره: الهیئة المصریة.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1333)، عیون الحکمة، تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404 ق)، الشفاء (المنطق)، 4 ج، با تحقیق سعید زاید و دیگران، قم: مکتبة آیة‌الله المرعشی.
استیور، دانر (1380)، فلسفۀ زبان دینی، ترجمۀ حسین نوروزی، تبریز: موسسۀ تحقیقات علوم انسانی‌ـ‌اسلامی دانشگاه تبریز.
پترسون، مایکل، و دیگران (1379)، عقل و اعتقاد دینی، ترجمۀ احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران: طرح نو، چ 2.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (‌1981 م)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، 9 ج، بیروت: دار احیاء التراث، چ 3.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1360)، الشواهدالربوبیه، تعلیق و تصحیح و مقدمه سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چ 2.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1363)، المشاعر، ترجمۀ بدیع‌الملک، ترجمه و مقدمه و تعلیقه به فرانسوی هنری کربن، تهران: کتابخانۀ طهوری.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1383)، شرح اصول کافی، تصحیح محمد خواجوی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
الفارابی، ابونصر (1413 ق)، الاعمال الفلسفیة، مقدمه و تحقیق و تعلیق از دکتر جعفر آل یاسین، بیروت: دار المناهل.
المظفر، محمد رضا (1400 ق)، المنطق، بیروت: دارالمعارف.
ولفسن، هری استین (1370)، «اصطلاح ”مشکک“ در آثار ارسطو و فلسفه اسلامی»، در مجموعۀ منطق و مباحث الفاظ، صص 465-500، ترجمۀ فریدون بدره‌ای، تهران: دانشگاه تهران.
هیک، جان هاروود (1376)، فلسفۀ دین، ترجمۀ بهزاد سالکی، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
الیزدی، مولی عبدالله بن شهاب الدین الحسین (1412 ق)، الحاشیة علی تهذیب المنطق، قم: موسسة النشر الاسلامی.
Alexander (1891), in Topica. M. Wallies (ed.), Cornel University Press.
Aquinas, Thomas (2014), Summa Theologica, Alfred. J. Freddoso (tr.), University of Notre Dame.
Aristotle (1989), Topics, W. A. Pickard (tr.), Cambridge University Press.
Aristotle (1928), Categories, E. M. Edghil (tr.), W. D. Ross and J. A. Smith (eds.), Clarendon Press.
Ferré, Frederick (1973), “Analogy in Theology”, in Encyclopedia of Philosophy, Paul Edwards (ed.), 1:94-97, 4 vols, New York: Free Press.