پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)

ابتناء وجود شناسانة اخلاق به دین

شناسنامه علمی شماره

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران

چکیده

انحاء نسبت­های مفهومی، ثبوتی، اثباتی، انگیزشی و ... میان دین و اخلاق، در طول تاریخ و دست­کم از زمان افلاطون به ­این سو، مورد اقبال متفکّران بوده ­است؛ چه ­این­که هر دو متکفّل صلاح و فلاح انسان این­جهانی بوده و بسته به میزان استغنا یا حاجت­مندی به دیگری، نظم و نسق متفاوتی پی می­افکنند. مطابق یکی از این تقریرات و با اتکا به دلایلی چون حاکمیت مطلق الهی، خالقیّت خداوند، قیام عرض به عرض و اتصاف افعال به ویژگی­های متضاد، ثبوت مصداقی ارزش­ها و هنجارهای اخلاقی متوقّف است بر پاره­ای از گزاره­های دینی. اما وابستگی وجودشناسانة اخلاق به دین، حتی در قرائت­های تعدیل­ یافتة آن ـ که به طور مثال، خدا را بسان واضع و قانون­گذار قواعد اخلاقی در نظر می­گیرد ـ هیچ ­یک تاب و توان فائق آمدن بر نقدها و اشکالات پیش رو، همچون خودسرانه شدن اوصاف اخلاقی افعال را نداشته­اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ontological Dependence of Morality on Religion

نویسنده [English]

  • Javad Danesh

Faculty Member of Islamic Sciences and Culture Academy, Qom, Iran

چکیده [English]

The variants of semantic, realization-based, demonstrative, and motivational and … relations between religion and ethics has long been the focus of attention among thinkers, at least from Plato onwards. For both areas undertake the prosperity and happiness of the mundane human beings, and they establish different foundations, based on the extent to which they are needless to, or in need of, one another. According to one formulation and with arguments as God’s absolute sovereignty, God’s creativeness, subsistence of accident with accident and ascription of actions to opposite attribute the exemplification of moral values and norms are contingent upon a series of religious propositions. However, ontological dependence of morality to religion, even in its more modest versions, that for example God is the legislator of moral laws, cannot overcome the troubles and criticisms like the arbitrariness of ethical attributes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Realization
  • Absolute Sovereignty
  • Moral Legislator
  • Accident
آمدی، علی بن محمد (بی­تا)، الاحکام فی اصول الاحکام، بیروت: دار الکتب العلمیه.
همو (1391)، غایة المرام فی علم الکلام، تحقیق حسن محمود عبداللطیف، قاهره: لجنة احیاء التراث الاسلامی.
اصفهانی، محمدتقی (1421)، هدایة المسترشدین فی شرح اصول معالم الدین، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، ج3.
اصفهانی، محمدحسین (1415)، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، قم: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، ج2.
انصاری، مرتضی (1404)، مطارح الانظار، قم: مؤسسة آل البیت.
ایجی، عبدالرحمن ابن احمد (بی­تا)، المواقف فی علم الکلام، بیروت: عالم الکتب.
بهایی عاملی، محمد بن حسین (1425)، زبدة الاصول، قم: دار البشیر.
تفتازانی، مسعود بن عمر (1409)، شرح المقاصد، تصحیح عبدالرحمن عمیره، قم: منشورات الرضی، ج4.
جرجانی، علی بن محمد (1325)، شرح المواقف، تصحیح سید محمد بدرالدین الحلبی، بی­جا: مطبعة السعادة، ج8.
جوینی، عبدالملک (1369)، الارشاد الی قواطع الادلّة فی اصول الاعتقاد، قاهره: مکتبة الخانجی.
حائری یزدی، مهدی (1361)، کاوش‌های عقل عملی، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
رازی، فخرالدین (1986)، الاربعین فی اصول الدین، قاهره: مکتبة الکلیات الازهریة.
سبزواری، ملا هادی (بی­تا)، شرح الاسماء الحسنی، قاهره: بی­نا.
شهرستانی، محمد (بی­تا)، نهایة الاقدام فی علم الکلام، تصحیح آلفرد جیرم، بی­جا: بی­نا.
عبدالجبار معتزلی، ابی الحسن (1408)، شرح اصول الخمسة، تحقیق عبدالکریم عثمان، بی‌جا: مکتبة وهبة.
عرسان علیان، رشدی محمد (1393)، العقل عند الشیعة الامامیة، بغداد: مطبعة دار السلام.
قوشچی، علی بن محمد (بی­تا)، شرح تجرید العقائد، قم: رضی و بیدار.
مطهری، مرتضی (1382)، مجموعة آثار، تهران: صدرا، ج6.
المظفر، محمدرضا (1388)، المنطق، النجف: مطبعة النعمان.
Adams, Robert M. (1981), “A Modified Divine Command Theory of Ethical Wrongness”, Divine Command and Morality, Paul Helm, Oxford: Oxford University Press.
Alston, William (2002), “Some Suggestions for Divine Command Theorists”, Divine Nature and Human Language, Ithaca, New York: Cornell University Press.
Brody, Baruch A. (1981), “Morality and Religion Reconsidered”, Divine Commands and Morality, Helm Paul, Oxford: Oxford University Press.
Descartes, Rene (1974), the Philosophical Works of Descartes, trans. Elizabeth S. Haldane & George R. T. Ross, Cambridge: Cambridge University Press, Vol. 2.
Id. (1981), Philosophical Letters, trans. Antony Kenny, Minneapolis: University of Minnesota press.
Hanink James G. & Mar Gary R. (1987), “What Euthyphro Couldn't Have Said”, Faith and Philosophy, Vol. 4.
Hare, John E. (2007), God and Morality: A Philosophical History, U.S.A: Blackweel Publishing.
Idziak, Janine Marie (ed.) (1979), Divine Commands and Morality: Historical and Contemporary Readings, New York: The Edwin Mellen Press.
Oberman, Heiko A (1963), the Harvard of Medieval Theology: Gabriel Biel and Late Medieval Nominalism, Cambridge, Mass: Harvard University Press.
Owen H. P. (1975), the Moral Argument for Christian Theism, London: Allen & Unwin.
Quinn, Philip (1978), Divine Commands and Moral Requirements, Oxford: Oxford University Press.
Id. (1979), “Divine Command Ethics: A Causal Theory”, Divine Commands and Morality: Historical and Contemporary Readings, Janine M. Idziak (ed.), New York: the Edwin Mellen Press.
Id. (1981), “Religious Obedience and Moral Autonomy”, Divine Commands and Morality, Paul Helm (ed.), Oxford: Oxford University Press.
Id. (1990), “An Argument for Divine Command Ethics”, Christian Theism and the Problems of Philosophy, M. Beaty (ed.), NotreDame: University of NotreDame Press.
Id. (1992), “The Primacy of God’s will in Christian Ethics”, Philosophical Perspective, Vol. 6.
Id. (2000), “Divine Commands Theory”, the Blackwell Guide to Ethical Theory, Hugh La Follette (ed.), Malden: Blackwell.
Id. (2001), “Moral Obligation, Religious Demand and Practical Conflict”, Rationality, Religious Belief, and Moral Commitment, Robert Audi & W. J. Wainwright (eds.), New York: Cornell University Press.
Sallivan, Stephen j. (1994), “Why Adams Needs to Modify his Divine Command Theory one More Time”, Faith and Philosophy, Vol. ll.
Smart, John (1973), “An Outline of a Sinem of Utilitarian Ethics”, Utilitarianism; for and against, Cambridge: Combrigde University Press.
Smith, B. Steven (2003), Spinozas Book of Life (Freedom and Redemption in the Ethics), New Haven and London: Yale University Press.
Stamp, E. & Kretzmann, N (1991), “Being and Goodness”, Beign and Goodnes: The Concept of the Good in Metaphysics and Philosophical Theology, MacDonald (ed.), Itheca, New York: Carnell University Press.
Wainwright, William J. (2005), Religion and Morality, U.S.A: Ashgate Publishing Company.
ZagZebski, Linda (1991), the Dilemma of Freedom and Foreknowledge, NewYork: Oxford University Prees.
پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)
دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 2
آبان 1391
صفحه 65-90